Индустриалдық қоғам

Индустриалдық қоғам- «дәстүрлі», «аграрлық» және т.б. аз дамыған қоғамдармен салыстырғанда қазіргі «дамыған» қоғамдардың тенденциялары мен ерекшеліктерін білдіретін ұғым. Бұл терминді француз философы, ойшылы А.Сен-Симонға телиді (жатқызады). Әрі қарай осы концепция әлеуметтанудың О.Конт, А.Токвиль, К.Маркс, Э.Дюркгейм және басқа классиктарының идеяларымен байытылды. Индустриалдық қоғам концепциясы өте жоғары көркеюі мен ресми академиялық теория деуге болатындай дәрежесіне ХХғ. 50-60ж.ж. батыстық әлеуметтануда жетті (Ж.Фурастье, Р.Арон, Р.Дарендорф, У.Ростоу, Дж.Гэлбрейт және т.б.). Сол кезде индустриалдық қоғам жалпы, жалпылық (общее) ретінде «капитализм-социализм» ұғымдарын қарсы қоймау үшін маркстік капиталистік қоғам түсінігімен бәсекеге түсті, сөйтіп дамыған өнімді күштері және қоғамдық байлықтың жинағы бар капитализм мен социализмді бір типтегі индустриалдық қоғамның әр түрлері ретінде қарастырды.

Әлеуметтік- саяси ғылымдардағы зерттеушілер индустриалдық қоғамның негізгі белгілері мен ерекшеліктерін көрсетуге тырысты: оның қалыптасу барысында ірі машиналық өндіріс (У.Ростоу), еркін саудасы мен ортақ рыногы бар (Р.Арон), рәзімі (символы) фабрикалық құбыр (труба) болатын еңбектің фабрикалық ұйымдастырылуы тән (О.Тоффлер) экономиканың ұлттық жүйесі жасалынады. Д.Белл индустриалдық қоғамда оның әлеуметтік динамикасын анықтайтын негізгі айнымалы шамалар (переменные) еңбек пен капитал болады деп есептеді. Р.Дарендорф бойынша, бұл қоғамда негізгі әлеуметтік конфликт (дау-жанжал) меншіктің белдігі (ось) бойынша өтетін пролетариат пен капиталистердің арасындағы қарсы тұру болады.

Қазіргі дамыған индустриалдық қоғамға халықтың ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіп салаларынан экономиканың үшінші секторы- тұрмыстық қызмет көрсету сферасына құйылу (ауысу) тән. Сонымен бірге индустриализмнің қуатының өсуі мен мамандардың экономика мен қоғамдық өмірдің басқа сфераларын басқарудағы рөлінің артуына байланысты индустриалдық қоғамда меншіктің басқару процесінен бөлінуі өтеді, ал нақты билік, бақылау ғалымдар, инженерлер мен техниктер, басқару мамандары- менеджерлерден тұратын ерекше әлеуметтік ұйымға көшеді. Индустриалдық қоғам идеялар жүйесінің табиғи жалғасы 70-жылдардағы постиндустриалдық қоғам теориясы болды.